Ανασκάπτοντας τα αρχαία της Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης

Published

24•12•2024

Ανασκάπτοντας τα αρχαία της Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης

Published

24•12•2024

Ο αρχαιολόγος Κωνσταντίνος Νταράκης εργάστηκε από το 2010 μέχρι το 2013 στις αρχαιολογικές ανασκαφές στον σταθμό Βενιζέλου και μοιράζεται μέσα από το Short Stories την εμπειρία του με αφορμή την πρόσφατη έναρξη λειτουργίας του Μετρό Θεσσαλονίκης

Τετάρτη 27/2/2013. Μόλις είχε λήξει η απογευματινή βάρδια την τελευταία μέρα εργασιών της ανασκαφικής ομάδας του σταθμού Βενιζέλου. Εκείνης που έφερε στο φως τις αρχαιότητες της βυζαντινής Θεσσαλονίκης σ’ έναν από τους πιο εμβληματικούς σταθμούς για την αρχαία, βυζαντινή και νεότερη ιστορία της πόλης. Από εκεί και πέρα, η ιστορία του πολύπαθου έργου του Μετρό Θεσσαλονίκης και η τύχη των αρχαιοτήτων του είναι λίγο πολύ γνωστή.

Ήταν ένα από τα πιο όμορφα αρχαιολογικά ταξίδια της ζωής μου. Μια πόλη είκοσι τριών αιώνων ιστορίας, εμβληματική εν τη γενέσει της στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σπουδαίο διοικητικό κέντρο για τους Ρωμαίους. Με βυζαντινή πορφύρα ενδεδυμένη, ξακουστή στα πέρατα της βυζαντινής οικουμένης. Στα νεότερα χρόνια, η «οικονομική πρωτεύουσα» των Βαλκανίων. Μήλον της έριδος για πολλά χρόνια ανάμεσα σε Έλληνες, Εβραίους, Οθωμανούς, Σέρβους και Βούλγαρους. Παραμένει μια πανέμορφη πόλη, ερωτική, πολυτραγουδισμένη και ευτυχώς ελληνική…

Μαζί με δεκάδες άλλους αρχαιολόγους και πολλούς ακόμη εργαζόμενους ψηλαφίσαμε την ιστορία της. Από την πρώτη εκείνη μέρα που κτύπησε το γεωτρύπανο την πυρωμένη από το καυσαέριο και την ζέστη του καλοκαιριού άσφαλτο της σύγχρονης Εγνατίας οδού με Βενιζέλου. Μια συνηθισμένη, ζεστή και ηλιόλουστη καλοκαιρινή ημέρα. Το ημερολόγιο της ανασκαφής έγραφε Δευτέρα 21 Ιουνίου 2010. Το ταξίδι στην ιστορία της πόλης μόλις άρχιζε.

Όλοι υποψιαζόμασταν ότι κάτω από τα πόδια μας υπήρχαν αρχαία. Αλλά κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι στα σπλάχνα της η πόλη έκρυβε ένα μοναδικό αρχαιολογικό θησαυρό. Αρχικά περισυλλέξαμε οθωμανικά αγγεία και χρυσά νομίσματα από τη φημισμένη Σαμπρί Πασά, όπως ήταν το όνομα της σημερινής οδού Βενιζέλου επί Οθωμανών. Ξεθάψαμε, στη συνέχεια, από τις στάχτες καμένα σπίτια και καταστήματα από τη μεγάλη καταστροφική πυρκαγιά του 1917. Aνασκάψαμε πιο βαθιά βυζαντινά εμπορικά καταστήματα και εργαστήρια αργυροχρυσοχοΐας. Συναντήσαμε πεσμένες βυζαντινές στοές, αγωγούς, στέρνες και ρωμαϊκά σταυροδρόμια. Και στο τέλος, περπατήσαμε στην κεντρική λεωφόρο, τη μεγαλοπρεπή λίθινη Decumanus Maximus.

Post Views: 653

Συναντήσαμε πεσμένες βυζαντινές στοές, αγωγούς, στέρνες και σταυροδρόμια. Περπατήσαμε στην κεντρική λεωφόρο, τη μεγαλοπρεπή λίθινη Decumanus Maximus

Ένα περιστατικό που θα μείνει χαραγμένο στη μνήμη μου είναι από το καλοκαίρι του 2010. Οι ανασκαφές είχαν προχωρήσει σε βάθος περίπου ενός μέτρου από την επιφάνεια της σύγχρονης οδού. Αποκαλύπτονταν νεότερες ασφαλτοστρώσεις και λιθοστρώσεις του δρόμου, μαζί με το περίπλοκο δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης της πόλης. Υπήρχε ησυχία. Η αγορά στο κέντρο μόλις είχε ανοίξει.

Μια κυρία κατηφόριζε τη Βενιζέλου για τα απογευματινά της ψώνια. Κοντοστάθηκε έξω από τη μεταλλική περίφραξη που χώριζε το εργοτάξιο από το πεζοδρόμιο. Κοίταζε επίμονα την ανασκαφική διαδικασία. Κάποια στιγμή, με στεντόρεια φωνή, ακούστηκε να λέει: «Είστε Έλληνες εσείς;» Οι περισσότεροι εργάτες δεν έδωσαν σημασία. Σκυμμένοι συνέχισαν να σκάβουν.

Δυο τρεις αμήχανα απάντησαν: «Ναι, Έλληνες είμαστε». «Δεν νομίζω. Γιατί, εάν ήσασταν Έλληνες, αυτά που βρίσκετε δεν θα τα ξηλώνατε» ανταπάντησε η Θεσσαλονικιά κυρία και χάθηκε μέσα στο πλήθος. Πώς να εξηγήσεις ότι «η ίδια η ανασκαφή είναι καταστροφή», μια επίπονη άσκηση περιορισμού της καταστροφής.

Το 2019, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο συναίνεσε στην απόφαση απόσπασης των αρχαιοτήτων και επανατοποθέτησής τους στον σταθμό Βενιζέλου. Τελικά, ύστερα από μια δεκαετία περίπου και εν μέσω συμπληγάδων, εγκαινιάστηκε πριν από λίγο καιρό το Μετρό Θεσσαλονίκης. Μαζί και ο σταθμός Βενιζέλου, «ο καλύτερος σταθμός μετρό στον κόσμο», όπως είπαν στα εγκαίνιά του. Ωστόσο θα δείξει η μελλοντική ιστορία της πόλης εάν πέτυχε το εγχείρημα «και μετρό και αρχαία».

Με τις καλύτερες αναμνήσεις, αφιερώνω αυτές τις λίγες γραμμές σε όλους αυτούς που εργάστηκαν στις αρχαιολογικές ανασκαφές στο Μετρό Θεσσαλονίκης, στους αφανείς ήρωες της ιστορίας αυτής. Μπορεί οι περισσότεροι συνάδελφοι αρχαιολόγοι να μην παραβρέθηκαν στην τελετή εγκαινίων της έναρξης λειτουργίας της βασικής γραμμής του Μετρό Θεσσαλονίκης.

Όμως κάθε φορά που θα παίρνουν ως επιβάτες τον συρμό του μετρό, η σκέψη τους πάντα θα βρίσκει τρόπο να ταξιδεύει στην πρώτη εκείνη ανασκαφή, ίσως στη μεγαλύτερη και πιο κοπιώδη σωστική αρχαιολογική ανασκαφή που έχει γίνει ποτέ στην Ελλάδα.