Γυρίσματα σε έναν κατεστραμμένο νεολιθικό οικισμό της Κύπρου

Published

11•12•2024

H Γαλλίδα αρχαιολόγος Odile Daune-Le Brun στην τοποθεσία Κάστρος

Γυρίσματα σε έναν κατεστραμμένο νεολιθικό οικισμό της Κύπρου

Published

11•12•2024

H Γαλλίδα αρχαιολόγος Odile Daune-Le Brun στην τοποθεσία Κάστρος

Η Δανάη Στυλιανού, σκηνοθέτρια του ντοκιμαντέρ «Σκάμματα», γράφει στο Short Stories για τη Γαλλίδα αρχαιολόγο Odile Daune-Le Brun και την καταστροφή από τον τουρκικό στρατό του νεολιθικού οικισμού Αποστόλου Ανδρέα – Κάστρος στην Κύπρο

Τη συνάντησα στην είσοδο του νεολιθικού οικισμού της Χοιροκοιτίας. Ο φύλακας τη χαιρέτισε εγκάρδια. Γνωρίζονταν χρόνια. Ανεβήκαμε μαζί τον λόφο, έναν μεγάλης έκτασης αρχαιολογικό χώρο.

Εκείνη με βάδισμα ταχύ, που ήξερε πού πατούσε, πέτρα την πέτρα. Για να μη χάσω λέξη από τη σπουδαία ξενάγηση, εγώ από πίσω της λαχανιασμένη την ακολουθώ. Έτσι πληρώνεται η καθιστική ζωή σκέφτηκα.

Καταλήξαμε στο σπίτι της, λίγο πιο κάτω, στο χωριό της Χοιροκοιτίας. Είχε φτιάξει για να φάμε τερίν σολομού, συνταγή από τις Άλπεις από όπου κατάγεται. Κατέφτασε η κόρη της, η Μαρί, καθηγήτρια γαλλικών σε κυπριακό σχολείο. Από τριών μηνών την έφερναν μαζί τους στην Κύπρο, μαθαίνω.

«Το παιδί πρώτα μίλησε κυπριακά και μετά γαλλικά. Αργότερα μας έκανε και τη διερμηνέα. Τη μεγάλωναν οι χωριανές της Χοιροκοιτίας, ενώ εγώ και ο Αλάν δουλεύαμε στις ανασκαφές». Στον λαιμό της Μαρί κρεμόταν ένα μενταγιόν με το σχήμα της Κύπρου. «Δεν το βγάζω ποτέ» μου είπε.

Δώσαμε ραντεβού μερικές μέρες αργότερα. Νωρίς το πρωί επιβιβάστηκε στο αυτοκίνητό μου. Είχαμε τέσσερις ώρες δρόμο μέχρι το βορειοανατολικότερο σημείο της Κύπρου.

Κάναμε άλλες δυο στάσεις για να πάρουμε τον Γιώργο από τη Λευκωσία και την Μπεράν μετά το οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου. Όλοι μαζί ξεκινήσαμε για την Καρπασία. Ευθύς οικειότητα μεταξύ μας.

Στην είσοδο της Καρπασίας ξεκινούσε ένα μυθικό ταξίδι. Ήτανε Μάιος, μια λαμπερή μέρα. Η φύση οργίαζε, ντυμένη με τα καλύτερά της χρώματα. Περάσαμε μέσα από το Ριζοκάρπασο. «Εδώ» μας λέει, «μέναμε τα τελευταία χρόνια πριν από την εισβολή. Η αποστολή είχε μεγαλώσει και δεν μπορούσαμε να μένουμε πια στο μοναστήρι».

Από ένα σημείο του παραθαλάσσιου δρόμου μας έδειξε τα «μανιτάρια» της. Κάποιους βράχους σε σχήμα μανιταριού που είχαν αντέξει ίδια εκεί από τότε μες στη θάλασσα της Καρπασίας. Τίποτε δεν είχαν νιώσει από την ταραχή. Περνώντας μέσα από το μοναστήρι, τα γαϊδουράκια μας έκοψαν τον δρόμο.

Post Views: 736

«Είχαν βάλει δυναμίτη στον βράχο για να ανοίξουν δρόμο, για να ανεβάσουν τις μεγάλες σημαίες. Ο αρχαιολογικός χώρος δεν ήταν σηματοδοτημένος»

Προχωρήσαμε αργά μην τα πληγώσουμε. Στο μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα τα δωμάτια που τους φιλοξενούσαν το ’72. «Κάναμε μπάνιο στην πλατεία του μοναστηριού με το λάστιχο. Μαγειρεύαμε με ένα γκαζάκι, χωρίς ρεύμα. Μα δεν μας ένοιαζε».

Καταφτάσαμε στον νεολιθικό οικισμό Απόστολος Ανδρέας – Κάστρος ύστερα από λίγα χιλιόμετρα χωματόδρομου. Το χώμα κατακόκκινο. Θυμήθηκα τον πατέρα μου να μου λέει πώς από το πρώτο τους μπάνιο, φτάνοντας πρόσφυγες στη Λεμεσό, έτρεχε κόκκινο νερό από το κοκκινόχωμα που είχε ποτίσει επάνω τους, από τα περβόλια στην Ορμήδεια όπου βρήκαν καταφύγιο.

Η Οντίλ ανέβηκε σπιρτόζα σαν αγριοκάτσικο στον μεγάλο βράχο, εκεί όπου δεσπόζουν δυο μεγάλες σημαίες. Η μια της Τουρκίας, η άλλη του ψευδοκράτους.

«Όταν ήρθα εδώ το 2005, τη δεύτερη φορά που επισκέφτηκα τον χώρο αφότου άνοιξαν τα οδοφράγματα, έπαθα σοκ. Είχαν βάλει δυναμίτη στον βράχο για να ανοίξουν δρόμο, για να ανεβάσουν τις μεγάλες σημαίες. Τι φταίνε κι οι στρατιώτες; Αυτοί εκτελούσαν εντολές. Ο αρχαιολογικός χώρος δεν ήταν σηματοδοτημένος».

Η παρουσία της Μπεράν, της όμορφης Τουρκοκύπριας με τα μακριά μαύρα μαλλιά που μας συνόδευε, μας έφερνε μια ισορροπία. Πρόσεξα τα μάτια της που είχαν γεμίσει και κουνούσε το κεφάλι με αποδοκιμασία: «Απίστευτο…».

Τη φαντάστηκα εδώ 50 χρόνια πριν. Είχα δει τις φωτογραφίες. Φορώντας τα μαγιό τους μαζί με τον Αλάν και τη Γαλλική Αποστολή ανέσκαπταν τον χώρο. Ο ήλιος τότε θα ήταν πιο απαλός. Οι Κύπριοι εργάτες από το μοναστήρι τους πρόσφεραν καρπούζια και χριστόψωμα στα διαλείμματα.

Η θέα από τον βράχο έκοβε την ανάσα. «Ψαράδες ήταν κυρίως». Το βλέμμα της νοσταλγικό. «Δεν ξέρω για ποιο πράγμα να πονέσω περισσότερο. Που χάσαμε τον χώρο ή που χάσαμε τη νιότη μας;».

Στον δρόμο της επιστροφής περάσαμε δίπλα από ένα κοπάδι από αίγες. Να σταματήσουμε. Να πάρουμε ένα πλάνο. Εκείνες στους βράχους, ελεύθερες. Στο βάθος το ακρωτήρι.

•••

Το ντοκιμαντέρ Σκάμματα, μια παραγωγή του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου σε σκηνοθεσία Δανάης Στυλιανού, κάνει την αθηναϊκή του πρεμιέρα την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2024 και ώρα 19.00, στο Ολύμπια – Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», με ελεύθερη είσοδο.