Skip to content
Home » Οι κοινές διαδρομές των προσφύγων όλων των εποχών και ένας στίχος του Θανάση

Οι κοινές διαδρομές των προσφύγων όλων των εποχών και ένας στίχος του Θανάση

    Οι κοινές διαδρομές των προσφύγων όλων των εποχών και ένας στίχος του Θανάση

    Published
    Απόσπασμα από το ημερολόγιο ενός στρατιώτη της μικρασιατικής εκστρατείας

    Οι κοινές διαδρομές των προσφύγων όλων των εποχών και ένας στίχος του Θανάση

    Published
    Απόσπασμα από το ημερολόγιο ενός στρατιώτη της μικρασιατικής εκστρατείας
    Με αφορμή την παράσταση «Το όνειρο της Ιωνίας» ο Βασίλης Καλφάκης περιγράφει στο Short Stories πώς μια φαινομενικά αδιάφορη εκδήλωση στη Νέα Μηχανιώνα τον οδήγησε σε μια περιπέτεια μνήμης για τον άνθρωπο που κυνηγάει το δικαίωμα στη ζωή

    Πέρσι το καλοκαίρι ανέβηκα στη Θεσσαλονίκη για να παραλάβω το πτυχίο μου από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, κοντοζυγώνοντας και εγώ μια μικρή Ιθάκη. Πέρασα την εβδομάδα καλοτρώγοντας στο χωριό. Και μια μέρα παρακολούθησα μια εκδήλωση αφιερωμένη στα 100 χρόνια από την ίδρυση της Νέας Μηχανιώνας των προσφύγων στον λεγόμενο ελλαδικό χώρο.

    Όλα τα τυπικά γνωρίσματα μιας εκδήλωσης οργανωμένης από δημοτικούς φορείς βρίσκονταν εκεί. Χαιρετισμοί, ευχαριστήρια και παιδιά στα αρμόνια. Στην πορεία μια εισήγηση ενισχυμένη με πλούσιο οπτικό και ηχητικό υλικό τράβηξε την προσοχή μου. Ήταν το ’22 όταν η καταστροφή έδειξε τον δρόμο της ξενιτιάς σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Ο ομιλητής ξεδίπλωνε το ταξίδι ενός ολόκληρου χρόνου μέχρι οι κάτοικοι ενός μικρού χωριού της Προποντίδας να φτάσουν στη νέα πατρίδα τους.

    Η πορεία των κατοίκων της περιοχής της Κυζίκου ξεδιπλωνόταν στον ελλαδικό χάρτη. Από περιοχή σε περιοχή. Άλλοι σταματούσαν νωρίς. Άλλοι συνέχιζαν μέχρι να ριζώσουν σε νέο τόπο. Και αν οι Μηχανιώτες στάθμευσαν εν τέλει μεταξύ Σαλονίκης και Χαλκιδικής, δεν ήταν λίγοι από αυτούς που εξαρχής άνοιξαν δρόμο με ωκεάνιες αποστάσεις.

    Η εργατομάνα υπερδύναμη είχε ξεκινήσει καρτερικά και επίμονα να χτίζει την παγκόσμια υπεροχή της σε «ευκαιρίες ζωής». Στην οθόνη προβάλλονταν φωτογραφίες των πρώτων προσφύγων στην Αμερική. Στη συνέχεια προβλήθηκαν βίντεο των απογόνων τους να εύχονται χρόνια πολλά στη Νέα Μηχανιώνα. Στη σκέψη μου έσκασε αίφνης εκείνο το στιχάκι του Θανάση Παπακωνσταντίνου: «Ελλάδα σαν αγριόχορτο/ φύτρωσες κι εκεί».

    Πόσες χώρες και λαοί, ξενιτεμένοι από τον τόπο τους, φορτωμένοι με τις μνήμες τους, εξακολουθούν να ψάχνουν μια νέα στέγη για να χτίσουν την κοινότητά τους; Θυμήθηκα ότι στο ίδιο χωριό κάποια παιδιά μιλούσαν κατά του φασισμού (που έβρισκε τότε θέση στη Βουλή) ανασύροντας ως επιχείρημα τη μνήμη της ξενιτιάς. Φούντωναν ο φασισμός και το ρατσιστικό μένος κατά των προσφύγων. Αλλά τα παιδιά φώναζαν: «Περπατήσαμε γενιές πριν, τον ίδιο δρόμο της προσφυγιάς».

    Πόσοι λαοί, ξενιτεμένοι από τον τόπο τους, φορτωμένοι με τις μνήμες τους, εξακολουθούν να ψάχνουν μια νέα στέγη για να χτίσουν την κοινότητά τους;

    Μες στις αλληλοσφαγές του πολέμου οι άνθρωποι που τρέχουν για τη ζωή έχουν περισσότερα κοινά παρά διαφορές. Η ανθρώπινη εμπειρία εξάλλου τι είναι; Συναντήσεις και αποχωρισμοί. Και αυτή η εισήγηση μες στο καλοκαίρι του ’23 κατέδειξε πως οι χιλιάδες άμαχοι του τότε βρίσκονταν στην ίδια επίγεια κόλαση που βιώνουν τώρα χιλιάδες πολιορκημένοι – είτε στην Ευρώπη είτε τη Μέση Ανατολή.

    Κοντοζυγώνοντας λοιπόν το καλοκαίρι του ’24 και προετοιμάζοντας την παράστασή μας Το όνειρο της Ιωνίας, νιώθω να φωτίζεται μια άλλη πλευρά του ανθρώπου, που θα κυνηγήσει με νύχια και με δόντια το δικαίωμά του στη ζωή.

    Πριν από την Καταστροφή προηγήθηκε μια εκστρατεία. Και είναι εν τέλει λυτρωτικό να αφηγηθείς επί σκηνής ψυχή τε και σώματι την ιστορία της ύβρεως. Μιας εκστρατείας που ξεκίνησε με το πρόσχημα του αλυτρωτισμού και μετατράπηκε σε όχημα ολέθρου.

    Σε ένα ποίημα του ο Καβάφης γράφει ένα υπέροχο δίπολο: «Υπεροψία και μέθη». Αυτό το δίπολο είναι η κορυφογραμμή της παράστασής μας, μια αφήγηση που ολοκληρώνει ένα παζλ που στη χώρα μας μένει πάντα ανολοκλήρωτο. Είναι το κομμάτι της ευθύνης. Και πάντα λείπει.

    •••

    Ο Βασίλης Καλφάκης συμμετέχει στην παράσταση Το όνειρο της Ιωνίας – Η μικρασιατική εκστρατεία μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών σε κείμενο Αντώνη Κυριακάκη και σκηνοθεσία Γιώργου Πατεράκη και Αντώνη Κυριακάκη στο θέατρο Χώρος.

     

    Picture of Βασίλης Καλφάκης
    Ο Βασίλης Καλφάκης είναι ηθοποιός

    ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS

    MORE STORIES

    Παιδικό σκουφάκι_shortstoriesgr
    Short

    Ένα παιδικό σκουφάκι στην ακροθαλασσιά και το σκοτάδι της προσφυγιάς

    Η Βάλια Παπαναστασοπούλου γράφει στο Short Stories για τα ίχνη που άφηναν στο πέρασμά τους οι καραβιές προσφύγων που έφταναν στη Χίο τον Μάρτη του 2016: από τα προσωπικά τους αντικείμενα, όπως ένα παιδικό σκουφάκι, έως δυο χαράγματα στο τραπέζι

    Anna Florou_afigiseis-polemou-kai-prosfygias-sto-palio-spiti-tou-vyrona
    Short

    Αφηγήσεις πολέμου και προσφυγιάς στο παλιό σπίτι του Βύρωνα

    Η εκπαιδευτικός Άννα Φλώρου ανακαλεί για λογαριασμό του Short Stories τις παιδικές της μνήμες από το παλιό τους σπίτι στον Βύρωνα, με κυρίαρχες τις ιστορίες του παππού από τους πολέμους που έζησε και των γιαγιάδων για τον ξεριζωμό από το Αϊβαλί