«Πρωτόγαλα»: Σημειώσεις στην περιφέρεια μιας ανάμνησης

Published

27•11•2024

«Πρωτόγαλα»: Σημειώσεις στην περιφέρεια μιας ανάμνησης

Published

27•11•2024

Ο Παναγιώτης Παπαφράγκος γράφει στο Short Stories για τις μνήμες και την ανάγκη που οδήγησαν στη δημιουργία της ταινίας του «Πρωτόγαλα», η οποία κέρδισε το πρώτο βραβείο καλύτερης ταινίας ντοκιμαντέρ μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας – DocFest

Ανεβήκαμε με ένα μουλάρι στο βράχο.

Στον κατήφορο μας έπιασε βροχή.

Κρυφτήκαμε σε ένα σπίτι. Είχε πολλές

εικόνες. Του Χριστού, της Παναγίας,

αλλά και της μαμάς και των ξαδέρφων

μου. Ήρθε ο ιερέας και με ρώτησε αν

είμαι έτοιμη. Πήρε ένα ψαλίδι και

χρατς χρουτς έσκισε την πρόσοψη του

σπιτιού. Μπήκαν τότε μέσα αρνιά που

βελάζανε, πετεινοί που λαλούσανε και

τα παιδιά με τα ποδήλατα τους.

Χαρτοκοπτική, Εύα Στεφανή

από τη συλλογή Τα μαλλιά του Φιν, Πόλις (2014)

Μια ανάμνηση που έχω κρατήσει από τις πρώτες μέρες της ταινίας είναι ότι είχα πρόσφατα διαβάσει το ποίημα Χαρτοκοπτική της Εύας Στεφανή. Διαβάζοντας το ξανά τώρα, ύστερα από τόσο καιρό, ένιωσα πως το Πρωτόγαλα ίσως να είναι τελικά αυτό που προκύπτει από το «χρατς χρουτς» ενός ψαλιδιού. Μια πράξη χαρτοκοπτικής, ένα παιχνίδι που κόβει, διαλύει και ξανασυνθέτει.

Η μαμά, ο μπαμπάς, τα βελάσματα των αρνιών, το σπίτι γεμάτο εικόνες του Χριστού και πρόσωπα οικεία. Το τοπίο, όπου οι άνθρωποι και τα ζώα συνυπάρχουν, έγινε για μένα ένα κολάζ μνήμης και συναισθημάτων που στο μοντάζ της ταινίας βρήκε μια νέα ζωή.

Ίσως αυτή η ανασύνθεση να αντηχεί αυτό που ο Artavazd Peleshyan ονομάζει distance editing και που στο βουκολικό του αριστούργημα The seasons (1975) δημιουργεί μια αφηγηματική φόρμα που υπερβαίνει τον χώρο και τον χρόνο. «Το distance editing σπρώχνει προς τα έξω, σε έναν τόπο όπου οι νόμοι της γραμμικής αφήγησης καταρρέουν. Σε έναν κόσμο όπου αυτοί που γεννιούνται δεν ξέρουν ποιον σκοτώνουν. Και αυτοί που πεθαίνουν δεν ξέρουν ποιον γεννούν».

Πράγματι, το Πρωτόγαλα είναι μια ταινία για τη γέννα, γεμάτη αποσπασματικές μνήμες, στιγμές και ήχους που με συνόδευαν μεγαλώνοντας απέναντι από τους πρόποδες του όρους Πατέρας, στον κάμπο των Μεγάρων. Το τοπίο αυτό δεν ήταν ποτέ για μένα ένα απλό φόντο, αλλά ζωντανός οργανισμός. Μάρτυρας και συμμέτοχος στον κύκλο της ζωής.

Post Views: 323

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων στεκόμουν στο όριο ανάμεσα στον παρατηρητή και τον αφηγητή, ανάμεσα στον τόπο που έβλεπα και εκείνον που θυμόμουν

Ένας τόπος γεμάτος αντιθέσεις, η αγριάδα της φύσης δίπλα στη φροντίδα των ανθρώπων, η ζωή που ξεκινά και η θυσία που την ακολουθεί. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων στεκόμουν στο όριο ανάμεσα στον παρατηρητή και τον αφηγητή, ανάμεσα στον τόπο που έβλεπα και εκείνον που θυμόμουν.

Τα πρόβατα ήταν σαν άνθρωποι. Έκλαιγαν, γλένταγαν, γελούσαν. Αυτά που τα λέγανε ορφανά μας ακολουθούσαν παντού, έψαχναν τις μάνες τους. Κι όταν ήρθε το Πάσχα και σφάξανε κανένα, κλαίγαμε κι εμείς. Μετά γεννιόντουσαν ξανά κι έτσι σιγά σιγά γινόταν το κοπάδι. Οι εποχές περνάνε, τα ζώα γεννιούνται και πεθαίνουν. Η ταινία καταγράφει τον κύκλο της ζωής: γέννηση – θάνατος – αναγέννηση.

Έχουν περάσει σχεδόν δύο χρόνια από όταν ξεκίνησα την ταινία και ακόμη μου είναι δύσκολο να την περιγράψω. Ίσως, όπως έγραψε ο Lucian Castaing-Taylor, περιγράφοντας την υπέροχη βουκολική ταινία του Sweetgrass (2009), «να έχω απλώς περιγράψει έναν τρόπο ζωής που μαραίνεται και πρόκειται να πεθάνει και αυτό να αρκεί».

Ή ίσως, όπως έγραψε ο Μανώλης Κρανάκης στο Flix, «Το “Πρωτόγαλα” να είναι μια εξομολόγηση ή ένα ημερολόγιο που αλλάζει μορφή, μια ποιητική ανάγνωση… που μέσα της θα βρει κανείς τον εαυτό του, αυτό που έχασε μεγαλώνοντας». Αυτή η τελευταία φράση είναι και η ευχή μου για την ταινία.

•••

Το Πρωτόγαλα, ξεκίνησε ως ανάθεση του 2023 Ελευσίς – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και παρουσιάστηκε στο In Situ Realities Eleusis Documentary Festival. Λίγο αργότερα η ταινία εμπλουτίστηκε με νέα υλικά και επιλέχθηκε στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα Film Forward του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Μετά την πρεμιέρα του προσκλήθηκε σε πολλά φεστιβάλ στην Ελλάδα και sτο εξωτερικό, ενώ επιλέχθηκε να συμμετάσχει στο αφιέρωμα στον ελληνικό ντοκιμαντέρ Route du Doc dédiée à la Grèce στο LUSSAS-États généraux du film documentaire. Πρόσφατα, κέρδισε το πρώτο βραβείο καλύτερης ταινίας ντοκιμαντέρ μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας – DocFest.

Το Πρωτόγαλα θα κάνει την αθηναϊκή του πρεμιέρα την Παρασκευή 29.11.2024, στις 18:.30, στον κινηματογράφο Άστορ, στο πλαίσιο του 15ου Ethnofest – Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας.