Skip to content
Home » Tέσσερις γενιές δοσμένες στον κινηματογράφο

Tέσσερις γενιές δοσμένες στον κινηματογράφο

    Tέσσερις γενιές δοσμένες στον κινηματογράφο

    Published
    Η Τακούη, κόρη του Αγκόπ Αμπρογιάν, με τον σύζυγό της Φώτη Σιταρά και τον δίδυμο αδελφό του Γιάννη

    Tέσσερις γενιές δοσμένες στον κινηματογράφο

    Published
    Η Τακούη, κόρη του Αγκόπ Αμπρογιάν, με τον σύζυγό της Φώτη Σιταρά και τον δίδυμο αδελφό του Γιάννη
    Η Ελένη Σιταρά παραθέτει στο Short Stories την ιστορία της οικογένειας Αμπρογιάν-Σιταρά που από τις φλόγες της καταστροφής της Σμύρνης βρέθηκε στην Ελλάδα να ασχολείται με κινηματογραφικές αίθουσες πάνω από 100 χρόνια

    Η ιστορία αφορά το κινηματογραφικό παρελθόν της οικογένειας του Άγγελου Σιταρά, εν ενεργεία κινηματογραφιστή στο Πόρτο Ράφτη. Ξεκινά με τον πρώτο διδάξαντα Αγκόπ Αμπρογιάν, προπάππου του Άγγελου, πατέρα της γιαγιάς του Τακούη Αμπρογιάν.

    Ο Αγκόπ καταγόταν από αριστοκρατική αρμενική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν πολύγλωσσος μεταφραστής στην πρεσβεία της Σμύρνης με περιουσία στο Αφιόν Καραχισάρ. Φοιτούσε στο Αμερικανικό Κολέγιο στη Σμύρνη, στο οποίο σπούδαζε και ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Η γνωριμία του Αγκόπ με τον Φωκαέα, Έλληνα από τη Λέσβο, υπήρξε καθοριστική. Από αυτόν μυήθηκε στην τέχνη του κινηματογράφου.

    Δεκαεπτά χρόνων, πριν ακόμη ολοκληρώσει τις σπουδές του, έζησε τη σφαγή της Σμύρνης. Σώθηκε καθώς επιβιβάστηκε τελευταία στιγμή σε ένα πλοίο. Από το κατάστρωμα βλέπει έναν από τους αδελφούς του στο κατάστρωμα ενός άλλου πλοίου. Αφού φτάνει στη Χίο, μαθαίνει ότι σώθηκαν και οι γονείς του Καραμπέτ και Νουρίτσα και πως βρίσκονται στον Βόλο.

    Στη Χίο τον ξαναβρίσκει ο Φωκαεύς και μαζί πάνε στη Μυτιλήνη. Εκεί ανοίγουν τον κινηματογράφο Σαπφώ και λίγο αργότερα τον κινηματογράφο Αρίωνα. Η άδεια που είχε πάρει ο Αγκόπ ήταν η έβδομη πανελλαδικά. Οι δυο τους ήταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές της Μυτιλήνης. Έδιναν επίσης παραστάσεις με φορητή μηχανή προβολής στα γύρω χωριά της Λέσβου.

    Παντρεύεται και αποκτά τρία παιδιά. Το μεγαλύτερο είναι η κόρη του Τακούη την οποία ανατρέφει ως αριστοκράτισσα. Έρχεται ο πόλεμος με τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Ακολουθούν η Κατοχή, η πείνα και ο Εμφύλιος…

    Προσπαθεί να φροντίσει την οικογένειά του με κάθε τρόπο. Φυσικά κυρίως με το επάγγελμά του: τον κινηματογράφο και το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων. Αμέσως μετά τον Εμφύλιο πηγαίνει κοντά του μαγεμένος από την κινηματογραφική τέχνη ένας νεαρός μαθητευόμενος ηλεκτρολόγος, ο Φώτης Σιταράς. Όσο βρίσκεται κοντά του, ο Φώτης ερωτεύεται την Τακούη. Κι εκείνη τον Φώτη.

    Στη Χίο ο Φωκαεύς ξαναβρίσκει τον Αγκόπ. Μαζί πάνε στη Μυτιλήνη όπου ανοίγουν τα σινεμά Σαπφώ και Αρίωνα. Ήταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές του νησιού

    Ξεσπά πόλεμος… Ο Αγκόπ θέλει Αρμένη για την πριγκίπισσά του. Απορρίπτει χωρίς δεύτερη κουβέντα τον φτωχό ορφανό. Άλλη λύση δεν υπάρχει για τους δύο ερωτευμένους. Κλέβονται και με τη βοήθεια της γιαγιάς Συρανούς φτάνουν στην Αθήνα, όπου ο Φώτης ξεκινά να εργάζεται ως κινηματογραφιστής.

    Αποκτούν δύο παιδιά, την Ελένη και τον Γιώργο. Ανήσυχο πνεύμα ο Φώτης, γεννημένος επιχειρηματίας, στα 30 του νοικιάζει ένα οικόπεδο στον Υμηττό όπου χτίζει τον πρώτο του κινηματογράφο, τον Αμύντα (ο Αμύντας είναι πλέον διατηρητέος κινηματογράφος και τον διαχειρίζεται ο Δήμος Υμηττού).

    Δύο χρόνια μετά χτίζει τον δεύτερο στην Ηλιούπολη, τη Νιρβάνα, ο οποίος πλέον έχει κατεδαφιστεί για να γίνει πολυκατοικία. Τον χειμώνα εργάζεται ανελλιπώς σε χειμερινούς κινηματογράφους. Η ζωή ωστόσο είναι απρόβλεπτη…

    Ύστερα από πολλές περιπέτειες και αφού η οικογένεια μετανάστευσε στην Αφρική και επέστρεψε, ο Φώτης αποφασίζει να χτίσει και άλλον κινηματογράφο. Αυτήν τη φορά στο Πόρτο Ράφτη και του δίνει το όνομα της περιοχής. Ταυτόχρονα, μαζί με τον γιο του Γιώργο, διαχειρίζεται το Αυλάκι μέχρι να γκρεμιστεί και το Μαριέλ.

    Πολλά χρόνια πέρασαν έτσι… Ο Φώτης αποσύρθηκε από το Πόρτο Ράφτη, ενώ ο Γιώργος κράτησε το Μαριέλ. Ώσπου έφτασε η ώρα να αποσυρθεί και ο Γιώργος για λόγους υγείας. Ευτυχώς όμως το μικρόβιο αυτό, μαγευτικό, πολύτιμο, υπέροχο και απίστευτα δύσκολο μαζί, κληρονόμησε ο γιος του Γιώργου, ο Άγγελος, ο οποίος βρίσκεται ακόμη στο Μαριέλ συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση.

    Κανείς δεν ξέρει πού αλλού μπορεί να φτάσει στο μέλλον.

    •••

    Ανεβάζοντας το θέμα στο Facebook, ο σκηνοθέτης Νίκος Θεοδοσίου έκανε κάποιες παρατηρήσεις/επισημάνσεις:

    1. Το Φωκαεύς δεν είναι όνομα αλλά παρατσούκλι. Το πραγματικό όνομα του κινηματογραφιστή είναι Ιάκωβος Χατζηδημητρίου. Βέβαια και ο ίδιος πολλές φορές υπέγραφε ως Φωκαεύς και έτσι τον ήξεραν όλοι.
    2. Ο Φωκαεύς άνοιξε τον κινηματογράφο Σαπφώ στη Μυτιλήνη τον Οκτώβριο του 1909. Άρα δεν ισχύει πως η Σαπφώ άνοιξε μετά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922.
    3. Πριν από τη Σαπφώ υπήρχε στη Μυτιλήνη, από τις αρχές του 1909 τουλάχιστον, κινηματογράφος (δεν αναφέρεται όνομα) που ανήκε στον κ. Πολυχρονάκη. Λίγες μέρες μετά τη Σαπφώ λειτούργησε και ο κινηματογράφος Η Ωραία Λέσβος στο θέατρο Καψιμάλη. Ο κινηματογράφος ανήκε στον Ε. Ανδρόνικο και τον Ιανουάριο του 1910 μετακόμισε στο Αϊβαλί. Έτσι δεν ισχύει η πληροφορία πως ο Φωκαεύς και ο Αγκόπ ήταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές της Μυτιλήνης.
    4. Ο κινηματογράφος Αρίων δεν άνοιξε «λίγο αργότερα» από τη Σαπφώ (1909) αλλά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
    5. Την ιστορία ενός άλλου βοηθού του πρωτοπόρου Αγκόπ, του Παναγιώτη Στεφανέλλη, αφηγούμαι στο βιβλίο μου Από τον Θεόφιλο στην κονταμπάντα – Τέσσερις ιστορίες για τον κινηματογράφο.

     

    Απάντηση της Ελένης Σιταρά στον Νίκο Θεοδοσίου

    Αγαπητέ κύριε, θεωρώ εξαιρετικά τιμητικό το γεγονός ότι ένας σκηνοθέτης –μάλιστα με ειδίκευση στους κινηματογράφους– ασχολήθηκε επισταμένως και, ανατρέχοντας στον τότε Τύπο, ερεύνησε ιστορικά τις λεπτομέρειες της σύντομης ιστορίας μου η οποία πραγματεύεται το μεράκι της οικογένειάς μου για τον κινηματογράφο.

    Αφορμή ήταν η ενασχόληση του πολυαγαπημένου μου ανιψιού Άγγελου Σιταρά με την επιχείρηση του κινηματογράφου Μαριέλ στο Πόρτο Ράφτη. Θέλησα στην οικογενειακή αυτή αναδρομή να ξεκινήσω από τον πρώτο διδάξαντα στην οικογένεια, τον προπάππου μου Αγκόπ Αμπρογιάν, τέταρτη γενιά πριν από τον ανιψιό μου. Ας σημειώσω εδώ ότι δεν διεκδικώ δάφνες ιστορικού, απλώς κατέγραψα τις προφορικές μαρτυρίες του παππού μου, αυτά που μου μετέφερε ότι έζησε σε εξαιρετικά ευαίσθητη ηλικία και εν μέσω πραγματικά τραγικών γεγονότων (σφαγή της Σμύρνης, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εμφύλιος κ.λπ.).

    Λυπάμαι που αγνοούσα την ύπαρξη κινηματογραφικής αίθουσας στη Μυτιλήνη το 1909. Φαντάζομαι ότι ούτε ο παππούς μου το γνώριζε, αφού ήταν τεσσάρων χρόνων τότε και ζούσε στη Σμύρνη. Ακόμη κι αν ο μέντοράς του άνοιξε τη Σαπφώ το 1909, υπάρχει το ερώτημα αν ο κινηματογράφος ήταν σε λειτουργία όταν ο Φωκαέας (έτσι τον γνώριζαν όλοι) έμενε στη Σμύρνη όπου γνώρισε τον παππού μου πριν από το ’22, δηλαδή όταν ο παππούς μου δεν ήταν καν 17 χρόνων (τόσο ήταν στην καταστροφή της Σμύρνης).

    Στα 17 του ήρθε ο κόσμος του τα πάνω κάτω… (Όταν μου διηγούνταν για την επέλαση των Τσετών αρρώσταινε στην κυριολεξία· έπιανε το κεφάλι του με απελπισία και διπλωνόταν στα δύο). Όταν λοιπόν ξαναβρέθηκαν μετά την καταστροφή στη Χίο, ο Φωκαέας του έκανε την πρόταση για τη Σαπφώ. Δεν γνωρίζουμε εν προκειμένω αν μιλάμε για αρχή η επανέναρξη λειτουργίας του κινηματογράφου. Αυτά όμως ήταν τα γεγονότα στη συνέχεια. Για τον παππού λοιπόν μες στη συνεχή μάχη για επιβίωση δεν ήταν τόσο μακριά το ’23-’24 της Σαπφούς από τον Αρίωνα του ’45 – ήταν η ζωή του.

    Δεν θέλω να κουράσω και να αναφερθώ στην καθημερινότητα της οικογένειας στον κινηματογράφο – όποιος ενδιαφέρεται πολύ ευχαρίστως. Οι πρώτοι λοιπόν κινηματογραφιστές της Μυτιλήνης, σύμφωνα με την έρευνά σας ήταν ο Φωκαέας και ο κ. Πολυχρονάκης το 1909.Το 1923 όμως εκτός της Σαπφούς, την οποία διαχειρίζονταν ο Φωκαέας και ο Αγκόπ, δεν υπήρχε άλλος κινηματογράφος.

    Λάθη ηθελημένα δεν έγιναν από την πλευρά μου. Σε όσα δε παρέθεσα για τα μετέπειτα χρόνια δεν υπάρχουν λάθη, αφού τα γεγονότα ήταν οι άμεσες εμπειρίες μου.

    Με πολλή εκτίμηση,

    Ελένη Σιταρά

    Picture of Ελένη Σιταρά
    Η Ελένη Σιταρά είναι απόφοιτος Αγγλικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ

    MORE STORIES

    ΝΙΚΟΣ-ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ-ΠΑΡΙΣΙ shortstoriesgr
    Short

    Μια κάμερα Zeiss από το Παρίσι στη Βιέννη

    Ο Νίκος Θεοδοσίου γράφει στο Short Stories για την πρώτη του κινηματογραφική κάμερα που χρησιμοποίησε τη δεκαετία του 1960 στο Παρίσι και ξαναβρήκε 50 χρόνια μετά στη Βιέννη

    Short

    Ρέκβιεμ για τον κινηματογράφο Ιντεάλ που τον «έκαψε» ο ΕΦΚΑ

    Ο σκηνοθέτης Νίκος Θεοδοσίου ξεδιπλώνει για το Short Stories την πολύπαθη ιστορία του κινηματογράφου Ιντεάλ που μπορεί να συνέχισε να λειτουργεί ύστερα από τέσσερις πυρκαγιές, αλλά δεν γλίτωσε από τη λαίλαπα του gentrification

    Σταύρος Τσιώλης Ας περιμένουν οι γυναίκες shortstories
    Short

    Πώς πέρασα στην ιστορία του ελληνικού σινεμά με το «Ας περιμένουν οι γυναίκες»

    Η μουσικός Εύη Καζαντζή διηγείται στο Short Stories πώς γνώρισε τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο Σταύρο Τσιώλη και βρέθηκε, μαζί με το τσέλο της, στο πλατό των γυρισμάτων της ταινίας «Ας περιμένουν οι γυναίκες»