Skip to content
Home » Απόρδα, ο υπαίθριος χώρος αφόδευσης στο Ντένισκο

Απόρδα, ο υπαίθριος χώρος αφόδευσης στο Ντένισκο

    Απόρδα, ο υπαίθριος χώρος αφόδευσης στο Ντένισκο

    Published

    Απόρδα, ο υπαίθριος χώρος αφόδευσης στο Ντένισκο

    Published
    Ο Βασίλης Νιτσιάκος, λίγες μέρες πριν από την κυκλοφορία του νέου βιβλίου του «Και το σώμα θυμάται», παραχωρεί στο Short Stories για προδημοσίευση μια ιστορία για την αφόδευση, ένα από τα θέματα ταμπού στην ακαδημαϊκή λαογραφία

    Ενα ακόμη ταμπού στην ακαδημαϊκή λαογραφία έχει να κάνει πάλι με μια βιολογική λειτουργία του σώματος, συγκεκριμένα με την αφόδευση. Αυτό θεωρώ ότι δεν οφείλεται μόνο στην «αστική ευγένεια» και την σεμνοτυφία αλλά και στην ίδια τη φύση αυτής της λειτουργίας και των προϊόντων της.

    Τα προϊόντα της αφόδευσης είναι αέρια (πορδές) και περιττώματα (σκατά), τα οποία βγαίνουν από το σώμα και είναι τυπικά εκκρίματα με αμφίσημο χαρακτήρα, «ουσίες εκτός τόπου», «matter out of place», που θα ᾿λεγε και η ανθρωπολόγος Mary Douglas.

    Γι’ αυτό τον λόγο ακριβώς και τα ίδια είναι ένα είδος ταμπού. Γι’ αυτό και είναι «απαγορευμένες» στον δημόσιο λόγο και χώρο και οι σχετικές λέξεις. Ως τέτοιες λοιπόν ουσίες χρησιμοποιούνται συμβολικά σε πολλά τελετουργικά ακόμη και θεραπευτικά πλαίσια.

    Η πορδή, για παράδειγμα, παίζει σημαντικό συμβολικό ρόλο στις αποκριάτικες γιορτές, που έχουν έντονο το στοιχείο της ελευθεροστομίας, της ακώλυτης σωματικής έκφρασης με έναν ζωώδη τρόπο και της αχαλίνωτης σεξουαλικότητας. Πράξεις που συνδέονται με την έννοια της γονιμότητας της γης, των ζώων και των ανθρώπων. Τα σκατά, από την άλλη, χρησιμοποιούνται σε θεραπευτικές πρακτικές, για παράδειγμα στην ίαση πληγών, λουχναριών κ.λπ.

    Ως προς τους χώρους αφόδευσης, σήμερα φαίνεται στους ανθρώπους, ειδικά των πόλεων, όχι μόνο δύσκολο αλλά και αισθητικά, ίσως και ηθικά και κοινωνικά, απαράδεκτο να αφοδεύουν εκτός τουαλέτας, στο ύπαιθρο. Οι άνθρωποι της υπαίθρου, αντίθετα, δυσκολεύτηκαν πολύ να συνηθίσουν στις νέες πρακτικές υγιεινής. Iδιαίτερα στη νέα συνήθεια το αποχωρητήριο να είναι μες στο σπίτι.

    Κατά κάποιον τρόπο, τους φαίνεται –και έτσι το εκφράζουν– ότι χέζουν μέσα στο σπίτι, κάτι που είναι απαράδεκτο. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλά χωριά, όπου κατασκευάστηκαν δημόσιες τουαλέτες, ποτέ δεν λειτούργησαν κανονικά. Οι άνθρωποι αν πήγαιναν εκεί, το έκαναν μόνο σε περίπτωση μεγάλης ανάγκης. Πολύ συχνά δε πήγαιναν στις γωνίες ή ακόμη και έξω, στο πίσω μέρος του κτίσματος.

    τα παιδιά συχνάζαμε στην Απόρδα όχι μόνο για ομαδική αφόδευση. Εκεί αυνανιζόμασταν συλλογικά και μυούμασταν στα μυστικά της αντρικής σεξουαλικότητας

    Στα χωριά, λοιπόν, οι άνθρωποι «έκαναν τις ανάγκες τους» έξω, στο ύπαιθρο. Υπήρχαν δε σε όλα σχεδόν τα χωριά συγκεκριμένες τοποθεσίες, συνήθως ρέματα, όπου πήγαιναν όσοι βρίσκονταν στον οικισμό και πιο πολύ οι γυναίκες, που δεν κινούνταν και τόσο εκτός οικισμού.

    Αυτή η πραγματικότητα έχει αποτυπωθεί σε ανάλογα τοπωνύμια: «Σκατόρεμα», «Σκατόλακκος» κ.λπ. Στο Ντένισκο, που σήμερα το λένε Αετομηλίτσα, είχαμε την Απόρδα, ένα ρέμα δυτικά του οικισμού και στα όριά του, με τρεχούμενο γάργαρο νερό από της πηγές της Ποταμίτσιας. Εκεί ο καθένας είχε την αγαπημένη του θέση. Γνωρίζανε μάλιστα και τα ωράρια ο ένας του άλλου για να μη συμπίπτουν. Κάτι τέτοιο πάντως δεν καθίστατο πάντοτε δυνατό.

    Πρέπει να πω δε ότι εμείς τα παιδιά συχνάζαμε στην Απόρδα όχι μόνο για ομαδική αφόδευση. Εκεί αυνανιζόμασταν επίσης συλλογικά και μυούμασταν στα μυστικά της αντρικής σεξουαλικότητας. Σχετικό με αυτό ήταν φυσικά και το «μπανιστήρι» που κάναμε κρυμμένοι πίσω από πέτρες.

    Στο χωριό έχουν μείνει σαν ανέκδοτα ιστορίες μαζικών ευκοιλιοτήτων από κατανάλωση όχι καλά ψημένων αρνιών στα πανηγύρια, περιπτώσεις κατά τις οποίες συνέρρεαν μπουλούκια στην Απόρδα προς ανακούφισιν.

    Να σημειώσω επίσης ότι στο Ντένισκο, μέχρι τη δεκαετία του 1970, λίγες οικογένειες είχαν χαλέδες (αποχωρητήρια ή απόπατους), αυτές τις πρόχειρες μικρές κατασκευές σε μικρή, κατά κανόνα, απόσταση από το σπίτι. Και αυτές οι οικογένειες ήταν οι πλέον ευκατάστατες, που συνήθως οι άντρες τους είχαν και κοινοτικά αξιώματα, γεγονός που σημαίνει ότι φιλοξενούσαν επίσημους επισκέπτες και κάτι τέτοιο επιβαλλόταν.

    Στο Μουσαλάρι (νυν Ροδιά), που ήταν η μόνιμη κατοικία μας, τα πράγματα ήσαν κάπως διαφορετικά. Οι περισσότεροι είχαν αποχωρητήρια. Στα σπίτια που είχαν κισίκια (μικρούς κήπους στο πίσω μέρος του σπιτιού), εκεί συνήθως βρισκόταν και ο χαλές.

    Αυτά σαν εισαγωγή σε ένα θέμα που δεν έχει μελετηθεί και που συνδέεται και με ζητήματα πρακτικών δημόσιας υγιεινής ως μηχανισμών «εκσυγχρονισμού» αλλά και κοινωνικής τάξης και ελέγχου, όπως θα έλεγε ο Φουκώ.

    •••

    Προδημοσίευση από το υπό έκδοση βιβλίο «Και το σώμα θυμάται. Ψηφίδες βιωματικής Λαογραφίας» του Βασίλη Νιτσιάκου (εκδόσεις Ισνάφι, Γιάννινα 2024)

    banner_300_250
    Picture of Βασίλης Νιτσιάκος
    Ο Βασίλης Νιτσιάκος είναι καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας

    Κεντρική φωτογραφία

    Denny Müller/Unsplash

    ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS

    MORE STORIES

    Μιμίκα Γιαννοπούλου Ιστορίες πηλού και εγκλεισμού στις φυλακές της Αγιάς Χανίων SHORTSTORIES
    Short

    Ιστορίες πηλού και εγκλεισμού στις φυλακές της Αγιάς Χανίων

    Η Μιμίκα Γιαννοπούλου γράφει στο Short Stories για τις ιδιόμορφες συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε, στις χανιώτικες φυλακές τη δεκαετία του 1990, η καταγραφή της τεχνικής κατασκευής της στάμνας με την κοίλη βάση με τη βοήθεια του παπά του χωριού

    Νιτσιακος_Η γιαγιά Ίτσα, η καλή μάγισσα της Πίνδου
    Short

    Η γιαγιά Ίτσα, η καλή μάγισσα της Πίνδου

    Ο καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας Βασίλης Νιτσιάκος παραχωρεί στο Short Stories για προδημοσίευση την ιστορία της Ίτσας, της καλής μάγισσας από το χωριό Ντένισκο (Αετομηλίτσα) των παιδικών του χρόνων

    matina apostolou intellectual thighs
    Short

    Πίσω από τις κλειστές πόρτες της επαρχίας

    Η Ματίνα Αποστόλου (aka Intellectual Thighs) αναπλάθει στο Short Stories τη ζωή μιας κλειστής κοινωνίας, σε όχι και τόσο μακρινή δεκαετία, όταν η «επιλεκτική διακριτικότητα» και η πατριαρχία έδιναν τον τόνο