Skip to content
Home » Φωτεινή Ζαφειροπούλου: Ρέκβιεμ για μια Κυρία της Αρχαιολογίας

Φωτεινή Ζαφειροπούλου: Ρέκβιεμ για μια Κυρία της Αρχαιολογίας

    Φωτεινή Ζαφειροπούλου: Ρέκβιεμ για μια Κυρία της Αρχαιολογίας

    Published
    Η Φ. Ζαφειροπούλου με τον Χρ. Ντούμα (αριστερά ) και τον Κ. Τσάκο (δεξιά) στην παρουσίαση του τόμου «Από τη Μύκονο στο Αιγαίο. Νίκος Ζαφειρόπουλος. Ένας λόγιος αρχαιολόγος στο β΄ μισό του 2ου αι.» (εκδ. Μέλισσα 2023), στον κήπο της ιστορικής έδρας του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (14 Ιουνίου 2023)

    Φωτεινή Ζαφειροπούλου: Ρέκβιεμ για μια Κυρία της Αρχαιολογίας

    Published
    Η Φ. Ζαφειροπούλου με τον Χρ. Ντούμα (αριστερά ) και τον Κ. Τσάκο (δεξιά) στην παρουσίαση του τόμου «Από τη Μύκονο στο Αιγαίο. Νίκος Ζαφειρόπουλος. Ένας λόγιος αρχαιολόγος στο β΄ μισό του 2ου αι.» (εκδ. Μέλισσα 2023), στον κήπο της ιστορικής έδρας του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (14 Ιουνίου 2023)
    Η Πολυξένη Αδάμ-Βελένη γράφει στο Short Stories για τη γνωριμία της με τη μεγάλη κυρία της ελληνικής αρχαιολογίας, Φωτεινή Ζαφειροπούλου, που έφυγε από τη ζωή στις 6 Απριλίου

    Γνώρισα τη Φωτεινή Ζαφειροπούλου –προτού να δώσω εξετάσεις στην Αρχαιολογική Υπηρεσία– ως θηλυκό μέντορα του Γιώργου Βελένη στην αρχαιολογία. Ήταν αυτή που όταν έκανε την ανασκαφή στο Τσικαλαριό της Νάξου, εκεί κάπου το 1965, αναζήτησε στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε περάσει τα προηγούμενα χρόνια ως πρωτοδιορισμένη, έναν αρχιτέκτονα για σχεδίαση των τάφων του γεωμετρικού νεκροταφείου.

    Ο δευτεροετής τότε φοιτητής ανταποκρίθηκε ευχαρίστως, καθώς δελεάστηκε από τη διαμονή στο νησί. «Πού να το φανταζόμουν» έλεγε αργότερα πειράζοντάς την, «ότι θα με είχες απομονωμένο όλες τις μέρες στο κορφοβούνι να βλέπω τα σύννεφα από την πάνω πλευρά και τη θάλασσα με το κιάλι».

    Ο συγχρωτισμός του ωστόσο με την εκρηκτική προσωπικότητα της Φωτεινής του έστρεψε το ενδιαφέρον προς την αρχαιολογία και του άλλαξε τον επαγγελματικό του ορίζοντα. Έτσι όταν πήρε το πτυχίο Αρχιτεκτονικής, σπούδασε αμέσως στη Φιλοσοφική Σχολή.

    «Θυμάσαι, Γιώργο, που από τον δυνατό ήλιο ανέβασες υψηλό πυρετό και για να μην πέφτεις το βράδυ από την κουκέτα σε δέναμε στο κρεβάτι και οι εργάτες νόμιζαν ότι το κάναμε για να μη νυχτοπερπατάς;» αφηγούνταν η Φωτεινή με τον γλαφυρό της τρόπο, ξεσπώντας σε εκείνα τα υπέροχα τρανταχτά, γάργαρα γέλια της που χαρακτήριζαν συχνά τις σπιρτόζικες αφηγήσεις της για τα παραλειπόμενα της ανασκαφής.

    Οι δυο τους διατήρησαν τρυφερή σχέση φιλίας όλα τα επόμενα χρόνια. Έτσι ήταν η Φωτεινή: επηρέαζε και μετέδιδε το πάθος της για την αρχαιολογία σε όποιον είχε κοντά της.

    Γνώρισα ξανά τη Φωτεινή Ζαφειροπούλου ως Παπαδοπούλου, όπως ήταν το πατρικό της όνομα, μέσα από το αρχαιολογικό της έργο, διαβάζοντας λεπτομερείς αρχαιολογικές αναφορές της στο Αρχαιολογικό Δελτίο και αυστηρά, άτεγκτα έγγραφά της στο ιστορικό αρχείο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης. Ήταν το 1989 όταν καταπιάστηκα με το έργο της ανασκαφής, ανάδειξης και αναστήλωσης του αρχαιολογικού χώρου της αγοράς των αυτοκρατορικών χρόνων στη Θεσσαλονίκη.

    δεν υπολόγιζε τι αντίκτυπο θα είχε στην ίδια και την υπηρεσιακή της ζωή η δυναμική αντίσταση που πρόβαλλε σε κάθε βλαπτική επιβουλή για τα αρχαία

    Διότι αυτή ήταν, που κατά την έναρξη των εργασιών για την ανέγερση του δικαστικού μεγάρου στην καρδιά της πόλης, το 1962, έφερε στο φως τα επάνω στρώματα του ρωμαϊκού ωδείου. Στη συστηματική της ανασκαφική δουλειά και στην επιμονή της για προστασία κάθε εποχής αρχαιοτήτων –κάτι καθόλου συνηθισμένο την εποχή εκείνη που κυριαρχούσε το αφήγημα της κλασικής Ελλάδας– οφείλεται κατά κύριο λόγο η διάσωση του χώρου από την οικοδομική θηριωδία ανέγερσης των Δικαστηρίων πάνω στη ρωμαϊκή αγορά. Συνέχισε την ανασκαφή μέχρι και το 1964, οπότε όδευσε με μετάθεση προς τον νότο.

    Επόμενος σταθμός: Κυκλάδες. Η γνωριμία της με τον δυναμικό και ακέραιο Έφορο Αρχαιοτήτων Νίκο Ζαφειρόπουλο καθόρισε τις μετέπειτα επιλογές της. Γοητευμένη από την προσωπικότητά του, αποφάσισε να συμπορευτεί μαζί του, όχι μόνο στην έρευνα αλλά και στην προσωπική της ζωή. Μαζί έβαλαν γερά θεμέλια αρχαιολογικής έρευνας στα περισσότερα νησιά, που εκείνη την εποχή περνούσαν από το στάδιο τού επί αιώνες αγνού βίου τους σε αυτό της τουριστικής εκμετάλλευσης. Εντόπισαν και κήρυξαν καινούργιους αρχαιολογικούς χώρους. Έσωσαν οικισμούς και μνημεία. Ίδρυσαν αρχαιολογικές συλλογές και μουσεία.

    Μετά τον θάνατό του, εκείνη συνέχισε το έργο τους. Αδέκαστη και ανυποχώρητη από τις αρχές προστασίας των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων, με στέρεη επιστημονική κατάρτιση, δεν υπολόγιζε τι αντίκτυπο θα είχε στο πρόσωπό της και στην υπηρεσιακή της ζωή η δυναμική αντίσταση που προέβαλε σε κάθε βλαπτική επιβουλή για τις αρχαιότητες στα κυκλαδονήσια.

    Τη θυμάμαι, να αγορεύει, ακόμη εν υπηρεσία, διαπρύσιους λόγους στις συνελεύσεις του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για τη διάσωση διάφορων εν κινδύνω αρχαιοτήτων ανά την Ελλάδα, να οργανώνει διαμαρτυρίες, να διεκδικεί ένα καλύτερο μέλλον για τα μνημεία του τόπου.

    Ήταν μια παλαιάς κοπής «επίμονη» αρχαιολόγος που δίδαξε σε εμάς τους νεότερους συναδέλφους της την ανυποχώρητη υπεράσπιση του δίκιου των αρχαιοτήτων και των μνημείων. Θα τη θυμόμαστε με ευγνωμοσύνη και αγάπη.

    banner_300_250
    Picture of Πολυξένη Αδάμ-Βελένη
    Η Πολυξένη Αδάμ-Βελένη είναι αρχαιολόγος και θεατρολόγος, π. γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς

    Κεντρική φωτογραφία
    Πολυξένη Αδάμ-Βελένη

     

    ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS

    MORE STORIES

    Καλλιντζή_Η περιπετειώδης σχέση μου με την αρχαιολόγο Εύη Σκαρλατίδου shortstories
    Short

    Η περιπετειώδης σχέση μου με την αρχαιολόγο Εύη Σκαρλατίδου

    Η επίτιμη έφορος Αρχαιοτήτων Ντίνα Καλλιντζή αφηγείται στο Short Stories στιγμές από τη σχέση της με την αρχαιολόγο, ανασκαφέα των Αβδήρων, της Πλωτινόπολης και της Θέρμης Θεσσαλονίκης, Εύη Σκαρλατίδου, που έφυγε από τη ζωή στις 17.1.2024

    Σοφία Βασάλου_Ένα απλό «εις το επανιδείν, Δάσκαλε» για τον Νίκο Μίνω
    Short

    Ένα απλό «εις το επανιδείν, Δάσκαλε» για τον Νίκο Μίνω

    Η συντηρήτρια αρχαιοτήτων και έργων τέχνης Σοφία Βασάλου γράφει στο Short Stories για την απώλεια του Νίκου Μίνου, του ανθρώπου που κατάφερε την αναγνώριση και εδραίωση της επιστήμης της συντήρησης στον ελλαδικό χώρο, ο οποίος απεβίωσε αιφνιδίως στις 30.10.2023

    Ειρήνη Γαβριλάκη_Ένα ρέκβιεμ για τον Πέτρο Θέμελη
    Short

    Ένα ρέκβιεμ για τον Πέτρο Θέμελη

    Η αρχαιολόγος Ειρήνη Γαβριλάκη ανακαλεί στη μνήμη της στιγμές από τις συναντήσεις της με τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη (1936-2023), ο οποίος αφήνει στους επιγενόμενους ένα πλούσιο ανασκαφικό και αναστηλωτικό έργο