Ο Ροβήρος Μανθούλης έλεγε πως κάθε ταινία είναι μια ολόκληρη ιστορία. Και μπορεί να γραφτεί ένα βιβλίο γι’ αυτή. Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για ένα δημιουργικό ντοκιμαντέρ.
Βουνό το υλικό τεκμηρίωσης που συσσωρεύεται από μια μακροχρόνια, ενίοτε περιπετειώδη αλλά και ενδιαφέρουσα αναζήτηση. Το κείμενο που ακολουθεί θα μπορούσε να είναι η αρχή ενός βιβλίου για το ντοκιμαντέρ Για ένα κόκκινο πουκάμισο που γυρίσαμε το 2024 με τον Δημήτρη Σπύρου.
Πρέπει να ήταν το 1996 ή 1997, ένα απόγευμα στα γραφεία του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους στην Αθήνα. Είχαν τελειώσει οι υποχρεώσεις της ημέρας και υπήρχε περιθώριο για την υπέρβαση του αναγκαίου.
«Πού θέλεις να πάμε;» με ρωτάει η Ευριδίκη, η γραμματέας μας, δείχνοντάς μου την οθόνη του υπολογιστή. Η πρόσκληση αφορούσε τα διαδικτυακά ταξίδια που μπορούσε να μας προσφέρει ο μοναδικός τότε υπολογιστής στο γραφείο. Αργό το ίντερνετ, συχνά βασανιστικό. Αλλά άνοιγε μεγάλους, πρωτόγνωρους δρόμους.
«Να πάμε στη βιβλιοθήκη του αμερικανικού Κογκρέσου» απάντησα γρήγορα. Η ελπίδα μου ήταν να μη θεωρηθεί παράλογο το αίτημά μου γι’ αυτό το υπερατλαντικό ταξίδι. Αλλά αποτελούσε τη μοναδική ευκαιρία να διεισδύσω στους θησαυρούς της. Και ειδικά στις ψηφιοποιημένες ταινίες των κινητοσκοπίων του Τόμας Έντισον. Ήταν το αντικείμενο της έρευνάς μου εκείνη την εποχή.
Η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ, ως φορέας κατοχύρωσης των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών, είχε στην κατοχή της όλες τις ταινίες του Αμερικανού εφευρέτη. Επειδή εκείνη τη μακρινή εποχή το φιλμ δεν αναγνωριζόταν ακόμη ως υλικό κατοχύρωσης, οι ταινίες είχαν κατατεθεί εκτυπωμένες φωτογραφικά σε μεγάλα ρολά χαρτιού. Από αυτά ρολά είχαν αναπαραχθεί ψηφιακά οι ταινίες και ήταν διαθέσιμες σε όλους.
Γνώριζα πως εκεί μέσα βρισκόταν εκείνη η ταινιούλα. Το 1893 ο Τόμας Έντισον με το κινητοσκόπιο κατέγραψε διέσωσε ένα σπάνιο ντοκουμέντο, μια μοναδική κωμική σκηνή: την εικόνα ενός Έλληνα κουρέα, μετανάστη στις ΗΠΑ.
