Skip to content
Home » Τα πρώτα μου Χριστούγεννα από την Αίγυπτο στην Αθήνα

Τα πρώτα μου Χριστούγεννα από την Αίγυπτο στην Αθήνα

    Τα πρώτα μου Χριστούγεννα από την Αίγυπτο στην Αθήνα

    Published
    Το γυάλινο, αφαιρετικό κουκουνάρι, αγορασμένο το 1970 από τον εξάχρονο Δημήτρη Πλάντζο για να στολίσει το χριστουγεννιάτικο δέντρο

    Τα πρώτα μου Χριστούγεννα από την Αίγυπτο στην Αθήνα

    Published
    Το γυάλινο, αφαιρετικό κουκουνάρι, αγορασμένο το 1970 από τον εξάχρονο Δημήτρη Πλάντζο για να στολίσει το χριστουγεννιάτικο δέντρο
    Ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Δημήτρης Πλάντζος αφηγείται στο Short Stories ένα επεισόδιο από τα πρώτα Χριστούγεννα που έζησε στην Αθήνα, ως εξάχρονο παιδί μιας οικογένειας «εξ Αιγύπτου»

    Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια –όπου η μόλις τριμελής (τότε) οικογένειά μας ζούσε σε έναν πλασματικό παράδεισο παροικιακής αδράνειας και μεταποικιακού άλγους–, βρέθηκα μόνιμος κάτοικος Αθηνών το 1970, μαθητής πια της Α΄ δημοτικού.

    Στα μάτια μας η Αθήνα της εποχής φαινόταν κάπως επαρχιώτικη, περιθωριακή και σίγουρα όχι τόσο όμορφη όσο η αγαπημένη μας Ισκαντερία. Στα μάτια των Αθηναίων ήμασταν οι ξένοι και οι παρείσακτοι, οι περίεργοι ελληνόφωνοι με την ξενική προφορά και το επιτηδευμένο (ή ανοίκειο) λεξιλόγιο.

    «Είμεθα εξ Αιγύπτου» ήταν η μόνιμη επωδός που πρόφεραν οι γονείς μου σε περίεργες μπακάλισσες και αδιάκριτους ταχυδρόμους ως δικαιολογία, αλλά και επίκληση μιας κάποιας ανωτερότητας ταυτόχρονα. Συχνές οι παρεξηγήσεις και το αίσθημα του ξεριζωμού διαρκές.

    Και φτάνουμε στα πρώτα μας Χριστούγεννα στην καινούργια μας πόλη, στο νέο μας σπίτι, ένα μικρό ενοικιαζόμενο διαμέρισμα σε μια πολυκατοικία στον Υμηττό, λίγο πιο πάνω από το γήπεδο του Αμύντα. Από την Αλεξάνδρεια έχουμε φέρει μαζί με τόσα άλλα και τα χριστουγεννιάτικα στολίδια για δέντρο και φάτνη. Μόνο που το αλεξανδρινό φυσικό μας δέντρο έπρεπε τώρα να αντικατασταθεί από ένα πλαστικό, λυόμενο δεντράκι με συρμάτινα κλαδιά καρφωμένα σε έναν κορμό που έμοιαζε απελπιστικά με σκουπόξυλο βαμμένο πράσινο με λαδομπογιά.

    Αγοράσαμε όμως δεσμίδα λαμπιόνια – μαργαρίτες που αναβόσβηναν και έξι μεγάλες, διαφανείς μπάλες ζωγραφισμένες μάλλον στο χέρι, με περίτεχνα λουλούδια. Αυτές ήταν σετ και όπως συμβάδιζαν πλέον με τη νέα εποχή (σε αντίθεση με τις παλιές, τις αλεξανδρινές, που μύριζαν δεκαετία του ’50), έδιναν ξαφνικά στο ταπεινό μας δεντράκι μια αίσθηση από σέβεντιζ και στην οικογένεια των νεαρών ακόμη τότε γονιών μου τη διαβεβαίωση ότι δεν θα παραμέναμε για πολύ ακόμη «εξ Αιγύπτου».

    Η τυχαιότητα που βαραίνει την αρχαιολογία έφερε έτσι τα πράγματα που το γυάλινο κουκουναράκι από το μακρινό 1970 να βρίσκεται τώρα στο σπίτι μου

    Κι όπως οι μέρες περνούσαν και τα σχολεία έκλεισαν και τα Χριστούγεννα πέρασαν κι αυτά, εκεί την προπαραμονή μάλλον ή και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ακόμη η μητέρα μου σκουπίζοντας έριξε κατά λάθος μια από τις καινούργιες μας μπάλες στο πάτωμα και την έσπασε. Ξέρετε βέβαια οι μεγαλύτεροι πώς ήταν εκείνα τα δέντρα: κλαδί – μπαμπάκι (για χιόνι και καλά) – μπάλα – κλαδί και πάει λέγοντας. Έφευγε μια μπάλα και το δέντρο έμοιαζε κουτσό.

    Με στέλνει λοιπόν η μητέρα μου στο ψιλικατζίδικο της γειτονιάς, στον δίπλα δρόμο, να αγοράσω αντικατάσταση για το σπασμένο στολίδι. Μην ξαφνιάζεστε οι νεότεροι: το 1970 τα ψιλικατζίδικα στις γειτονιές της Αθήνας πουλούσαν και γυάλινα χριστουγεννιάτικα στολίδια και δεν ήταν απίθανο να πάει ένα εξάχρονο αγόρι, με λεφτά από τη μάνα του, να αγοράσει μια μπάλα για το δέντρο. Έτσι κι αλλιώς η μητέρα μου είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στο γούστο μου.

    Το ψιλικατζίδικο γνωστό, όπως και η ψιλικατζού, ευτραφής και αγριωπή. Άλλωστε από εκείνη αγοράζαμε τετράδια, μολύβια, υλικά χαρτοκοπτικής για το σχολείο. Πάντοτε σοβαρή και με διάθεση επίπληξης (ακόμη και προς τη μητέρα μου), την ημέρα εκείνη όμως μου φάνηκε ακόμη πιο φοβιστική. Εγώ πάντως τη δουλειά μου.

    Αν και λογικά θα έπρεπε να πάρω κάτι που έστω να θυμίζει τη σπασμένη μπάλα, το μάτι μου έπεσε σε μια γυάλινη, αφαιρετική και μοντέρνα εκδοχή κουκουναριού, στολίδι που όμοιό του δεν είχα ξαναδεί. Το βλέπω ήδη να κρέμεται στο ορφανό κλαδί μας. Το πηγαίνω στο ταμείο. Η ψιλικατζού το κοιτάζει, με κοιτάζει, και με ρωτά: «Τώρα στολίζετε εσείς;».

    Αν και μόλις έξι χρόνων, ήξερα καλά τον τόνο στη φωνή και την απειλή στο βλέμμα. Τι σόι χριστιανοί στολίζουν δέντρο στις 30 του Δεκέμβρη; Ήμασταν άραγε παλαιοημερολογίτες; Ή κάτι χειρότερο; Γιατί ξένοι σίγουρα ήμασταν· αυτό ήταν βέβαιο. Γρήγορα της απάντησα τσάτρα πάτρα εξηγώντας τη ζημιά και ότι το νέο στολίδι ερχόταν στο ήδη στολισμένο μας δέντρο ως συμπλήρωμα. «Α, το θέλετε για συμπλήρωμα» είπε. Η φωνή της όμως φανέρωνε ακόμη οξύτερο ψόγο από πριν και μια παρατεινόμενη δυσπιστία.

    Φυσικά τα είπα όλα στη μητέρα μου. Τα έμαθε και ο πατέρας. Ίσως δόθηκαν περαιτέρω εξηγήσεις. Αργά ή γρήγορα το ζήτημα ξεχάστηκε – έτσι κι αλλιώς ήρθαν άλλα.

    Η τυχαιότητα που βαραίνει την αρχαιολογία έφερε έτσι τα πράγματα που το γυάλινο κουκουναράκι από το μακρινό 1970 να βρίσκεται τώρα στο σπίτι μου. Χωρίς δέντρο και χωρίς λαμπιόνια – μαργαρίτες. Κι όταν κάποια στιγμή, πολύ πιο πρόσφατα, άρχισα να μιλώ και να γράφω γι’ αυτό που πλέον αποκαλώ «αρχαιολογία της συμπερίληψης», να ξέρετε πως η σκέψη μου κάπως πετάρισε και προς το από καιρό εξαφανισμένο ψιλικατζίδικο στην απόμερη γειτονιά και το από δεκαετίες ξεχασμένο πρώτο μας διαμέρισμα στον Υμηττό, λίγο πιο πάνω από το γήπεδο του Αμύντα.

    Picture of Δημήτρης Πλάντζος
    Ο Δημήτρης Πλάντζος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

    Κεντρική φωτογραφία
    Δημήτρης Πλάντζος

    ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS

    MORE STORIES

    Efterpi Marki_mia anaskafi tou 1972 στο Βαρδάρι
    Short

    Χριστούγεννα του 1972 σε μια ανασκαφή στο Βαρδάρι

    Η Ευτέρπη Μαρκή αναπολεί στο Short Stories τα Χριστούγεννα του 1972, όταν ως νέα αρχαιολόγος γνώρισε το Βαρδάρι και τους ανθρώπους του, με αφορμή μια σωστική ανασκαφή στα δυτικά τείχη της Θεσσαλονίκης