Skip to content
Home » Υπάρχει ακόμη πατρίδα για τους ηττημένους;

Υπάρχει ακόμη πατρίδα για τους ηττημένους;

    Υπάρχει ακόμη πατρίδα για τους ηττημένους;

    Published

    Υπάρχει ακόμη πατρίδα για τους ηττημένους;

    Published
    O Χάρης Αθανασιάδης γράφει στο Short Stories για την αναθηματική πλάκα στον Μύλο του Μανωλάκη στο Λεωνίδιο που εξακολουθεί να διαχέει το διαιρετικό, μισαλλόδοξο δηλητήριο μιας άστοργης πατρίδας

    Τράβηξα τη φωτογραφία δίχως να τους ρωτήσω· όχι για τη γραφικότητά της, μα για την αδιόρατη μελαγχολία της. Δυο απόμαχοι σαν να κουβεντιάζουν για όσα η ζωή προσπερνά αδιάφορα. Ίσως μάλιστα να μην κάθισαν τυχαία κάτω από την πινακίδα που φανερώνει πως και αυτή η μητρική τους γλώσσα, που άντεξε αιώνες σ’ ετούτες τις πλαγιές του Πάρνωνα, αργοπεθαίνει τώρα.

    Διότι βέβαια μια ζωντανή γλώσσα δεν χρειάζεται δημόσιες δηλώσεις της ύπαρξής της. Γρούσσα νάμου είνι τα Τσακώνικα. Ρωτήετε να νιουμ’ αληώι – Η γλώσσα μας είναι τα Τσακώνικα. Ρωτήστε να σας πουν.

    Ωστόσο η θλιμμένη γοητεία που αφήνουν όσα παρέρχονται διαλύεται έξαφνα από το μνημονικό ίχνος που παρείσφρησε στην πάνω αριστερή γωνία της φωτογραφίας. Ένα ίχνος που κουβαλάει ακόμη τη μυρωδιά του αίματος. Οδός 21ης Ιανουαρίου 1949, η κεντρική οδός του Λεωνιδίου.

    Πριν ξημερώσει εκείνη η μέρα δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού, που έδρευαν στα ψηλά του Πάρνωνα (στον Κοσμά και τον Άγιο Βασίλειο), ύστερα από μια δύσκολη και επικίνδυνη κατάβαση μες στα χιόνια, επιτέθηκαν στο Λεωνίδιο. Σκοπός τους να εξασφαλίσουν τα αναγκαία για τη συνέχιση του αγώνα: τρόφιμα και κυρίως πυρομαχικά.

    Το Λεωνίδιο, μια κωμόπολη περίπου 3.000 κατοίκων, χτισμένη ανάμεσα σε απόκρημνα βουνά, σε μια κοιλάδα που εκβάλλει στη θάλασσα του Αργολικού, είχε εξελιχθεί σε προκεχωρημένη βάση του Εθνικού Στρατού. Υπήρχαν αποθήκες με σημαντικό πολεμικό υλικό, δύναμη 350 αντρών (στρατιώτες, χωροφύλακες και «Μάυδες», δηλαδή επιστρατευμένοι πολίτες) και γερή περιμετρική οχύρωση σε στρατηγικά σημεία.

    Η πιο σκληρή μάχη δόθηκε στην είσοδο της πόλης από την πλευρά της ενδοχώρας, στον Μύλο του Μανωλάκη. Ένα γερό οχυρό που αποδείχτηκε απόρθητο. Οι μαχητές εισέβαλαν τελικώς από άλλα σημεία.

    Αλλά ο διαθέσιμος για την επιχείρηση χρόνος είχε παρέλθει και αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν δίχως να φορτώσουν τα πυρομαχικά. Οι ανταλλαγές πυροβολισμών άφησαν πίσω τους 19 νεκρούς. Επτά του Εθνικού Στρατού, οκτώ του Δημοκρατικού και τέσσερις πολίτες.

    Πέρασαν σαράντα χρόνια από τη λήξη του πολέμου για να εξοβελιστούν από τη δημόσια σφαίρα οι χαρακτηρισμοί «συμμορίτες» και «συμμοριτοπόλεμος»

    Ο Μύλος του Μανωλάκη είναι σήμερα μνημείο αφιερωμένο στους πεσόντες στη μάχη εκείνη. Στην αναθηματική πλάκα όμως που ξεκινά με το ομηρικό «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης» μνημονεύονται μόνο οι νεκροί του Εθνικού Στρατού και οι τέσσερις πολίτες.

    Μα αν αυτοί και μόνο αυτοί αγωνίζονταν για την πατρίδα, τότε ασφαλώς οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού ήταν αλλοεθνείς, προδότες ή απάτριδες. Και ως απάτριδες δικαίως καταδικάζονται στη λήθη.

    Αλλά βέβαια έστω και από τους τρεις μόνο που η έρευνα ταυτοποίησε ο Νίκος Καρκαμπάσης και η Διαμάντω Μαντζαβράκου ήταν και αυτοί παιδιά του Πάρνωνα – από την Παλαιοπαναγιά Λακωνίας ο ένας, από τα Αγιωργείτικα Αρκαδίας η άλλη. Ο τρίτος, ο Σωτήρης Δολιανίτης, ήταν κάτι ακόμη πιο σημαντικό: ήταν 17 χρόνων.

    Χρειάστηκε να περάσουν 40 χρόνια από τη λήξη του πολέμου εκείνου για να αναγνωριστεί από την ελληνική πολιτεία ως Εμφύλιος – να εξοβελιστούν από τη δημόσια σφαίρα οι χαρακτηρισμοί «συμμορίτες» και «συμμοριτοπόλεμος».

    Ως φαίνεται χρειάζονται άλλα τόσα για να αποδεχτούν οι τοπικές κοινωνίες πως οι εμφύλιοι είναι ένας από τους τρόπους (ο πιο ακραίος, ο πιο καταστροφικός, αλλά παρόλα αυτά ένας από τους τρόπους) που ξεδιπλώνονται τα διαφορετικά πολιτικά σχέδια σε ταραγμένες εποχές. Για το Λεωνίδιο τα 35 πέρασαν ήδη. Καιρός οι διαιρεμένες μνήμες να πάψουν να είναι διαιρετικές.

    Χάρης Αθανασιάδης
    Εν Λεωνιδίω, Σάββατο 6 Ιουλίου 2024

    •••

    Άντλησα τα πραγματολογικά για τη μάχη από την ιστοσελίδα Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας.

    banner_300_250
    Picture of Χάρης Αθανασιάδης
    Ο Χάρης Αθανασιάδης είναι καθηγητής Δημόσιας Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

    Κεντρική φωτογραφία
    Χάρης Αθανασιάδης

    MORE STORIES

    αντάρτισσα ελεάννα γεωργούλη ηθοποιός short stories
    Short

    Η γιαγιά μου η αντάρτισσα… η γλυκιά μου Βασούλα

    Η Ελεάνα Γεωργούλη διηγείται στο Short Stories την ιστορία της γιαγιάς της, της Βάσως Στροφύλλα, η οποία, αφού εκδικήθηκε τη δολοφονία της αδελφής της από τους χίτες, έγινε αντάρτισσα του ΕΛΑΣ, υπήρξε πολιτική κρατούμενη από το 1947 έως το 1953 και γλύτωσε από θαύμα το απόσπασμα