Τα ρεμπέτικα τραγούδια που ηχογράφησαν οι μουσικοί με το ξέσπασμα του πολέμου του 1940 αξιοποιήθηκαν για να εμψυχώσουν τον λαό ενάντια στους Ιταλούς φασίστες. Εκείνη τη δύσκολη περίοδο, όλος ο καλλιτεχνικός κόσμος στρατεύθηκε σε κοινή προσπάθεια. Παραμερίζοντας παλαιότερες αντιδημοκρατικές αυθαιρεσίες του μεταξικού καθεστώτος με διώξεις, βασανιστήρια, εξορίες κ.λπ. Τον Οκτώβριο του 1940 τα μπουζούκια και οι πένες των λαϊκών συνθετών πήραν φωτιά.
Μια άγνωστη μέχρι πριν από μερικά χρόνια ιστορία ήρθε στο φως, από παρόντες μάρτυρες στα τραγικά γεγονότα του καταραμένου στρατοπέδου. Τα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη χρησιμοποιήθηκαν σε μια συγκλονιστική και περιπετειώδη οργάνωση ενός σαμποτάζ στο κολαστήριο του Άουσβιτς.
Οι πηγές πιστοποίησης του γεγονότος της 7ης Οκτωβρίου του 1944, ημερομηνίας πραγματοποίησης του σαμποτάζ, προέρχονται από τις προσωπικές μαρτυρίες του έγκλειστου τότε στο Άουσβιτς ιταλού διανοούμενου Primo Levi. Περιγράφονται στο βιβλίο του «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (Se questo è un uomo)» που εκδόθηκε το 1947.
Περιγράφονται επίσης στις αναμνήσεις ενός θεσσαλονικιού Sonderkommando, του Λέοντα Κοέν, οι οποίες καταγράφονται στο βιβλίο «Από την Ελλάδα στο Μπιρκενάου. Η εξέγερση των εργατών στα κρεματόρια» (εκδόσεις Κυαναυγή). Ο Κοέν ήταν ένας από τους οργανωτές της εξέγερσης. Επίσης, μία ακόμα επιβεβαιωμένη μαρτυρία είναι του Σλόμο Βενέτσια, ενός από τους είκοσι εννιά επιζήσαντες της εξέγερσης.
Στις 7 Οκτωβρίου 1944 μια ομάδα Ελλήνων Εβραίων, φυλακισμένων στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου οργάνωσε μια εξέγερση. Τη μοναδική έως σήμερα στο είδος της στα χρονικά όλων των ναζιστικών στρατοπέδων ενάντια στους ναζί.
Οι έγκλειστοι είχαν επιλέξει μερικά τραγούδια του Βαμβακάρη παραλλάσσοντας τους στίχους, έτσι ώστε να περνούν κατάλληλες πληροφορίες, χωρίς οι φύλακες να καταλαβαίνουν το περιεχόμενο.
